Visserij en klimaatverandering

Hoe gaat een MSC-visserij om met de klimaatverandering?

De migratie van veel visbestanden is ingezet. Voor onze wateren houdt dit in dat vissoorten als makreel en haring die graag in kouder water zwemmen, meer naar het noorden trekken. Tegelijkertijd komen vissoorten als ansjovis, pijlinktvis, rode poon en mul hier meer voor (bron WuR). 

De sleutel tot duurzame visserij is duurzaam beheer, hiermee kan overbevissing worden tegengegaan en biodiversiteit worden beschermd. 

Volgens Wereldvoedselorganisatie FAO is de overbevissing sinds 1970 ieder jaar toegenomen, en wordt inmiddels meer dan een derde van alle visbestanden op aarde overbevist. De stijgende wereldpopulatie zorgt voor een immense druk op visbestanden, 3,3 miljard mensen zijn rechtstreeks afhankelijk van vis voor hun primaire proteïne inname. Het belang van goed beheer in de visserij is daarom niet te onderschatten.  

Duurzame visserijen die voldoen aan de strenge eisen van de MSC-visserijstandaard, zijn beter voorbereid op klimaatverandering. De MSC-gecertificeerde visserijen hebben vooraf afgesproken plannen ontwikkeld om zo goed mogelijk te reageren op de klimaatveranderingen. Hiermee laten ze zien dat het mogelijk is een evenwicht te vinden tussen economische en milieu prioriteiten om onze oceanen en de aanvoer van vis en schaal- en schelpdieren veilig te stellen.

Handel neemt haar verantwoordelijkheid

De vraag naar duurzame vis groeit wereldwijd, ook in Nederland en België. Uit onderzoek van Globescan in het voorjaar van 2022 blijkt dat bijna 70% van de Belgische visconsumenten en 71 % van de Nederlandse visconsumenten vindt dat vis enkel van duurzame oorsprong mag komen. Het is dus de normaalste zaak ter wereld dat visserijen duurzaam zouden werken. 

Ook producenten kunnen het verschil maken. In het geval van makreel dringen MSC en meerdere bedrijven uit de visindustrie erop aan dat we de makreel daarom voorlopig uit de schappen bannen. De visserij is namelijk momenteel het MSC keurmerk kwijt omdat er geen goede vangstafspraken zijn om de duurzaamheid op lange termijn te garanderen. Het blijkt erg lastig om afspraken te maken wanneer vissoorten niet meer voorkomen in de gebieden waar ze eerder zaten. Raf de Smet van de Belgische voedselimporteur Charlier Brabo Group, zegt daarover: "Dat de makreel niet volledig uit het productassortiment is verwijderd, stuurt een verkeerd signaal naar de consument.”

Fish Tales’ Irene Kranendonk denkt er net zo over: “Als je je profileert als duurzaam, moet je ook stappen nemen die pijn doen, zoals een populaire vis uit je assortiment halen en investeren in een alternatief.” Maar wat is dan het alternatief, als we op zoek zijn naar een heerlijke, vette vis? 

De horsmakreel, of de ‘Chilean Jack Mackerel’ is een vette vis, heeft het hoogste percentage omega 3 van alle makreelsoorten en wordt duurzaam beheerd en gevangen in Chili. Dat deze vis uit Chili komt maakt voor de CO2 voetafdruk niet veel uit omdat de vis in vriescontainers wordt getransporteerd. Het vlees is wat steviger en de smaak is licht citroenachtig. Fish Tales heeft de horsmakreel na veel onderzoek omarmd als vervanger voor makreel in hun blikjes.

Wil je hier meer over weten, lees dan het uitgebreidere interview met Fish Tales en Charlier Brabo Group.

Positieve ontwikkelingen

De visserij heeft minder invloed op het klimaat dan de productie van andere dierlijke eiwitten

Uit een studie naar de uitstoot van broeikasgassen door de wilde visserij is gebleken dat elke kilo gevangen vis tussen de één en vijf kilo koolstof produceert. Ter vergelijking: de productie van rood vlees wordt geschat op 50 tot 750 kg koolstof per kg vlees. De hoeveelheid broeikasgas hangt wel sterk af van de soort visserij. Een bodemvis als tong die met zware sleepnetten wordt gevangen kost veel meer broeikasgassen dan haring.

Het is ook aangetoond dat duurzame visserij bijdraagt aan de verdere vermindering van de koolstofuitstoot doordat de efficiëntie hoger is: bij een gezonde visstand is een net sneller vol. Zo betekent de toename van de vangsten binnen de IJslandse visserij dat vissersschepen nu kortere visreizen maken, waardoor ze minder brandstof verbruiken en minder koolstof uitstoten. 

Iedere vijf jaar worden de bestaande criteria in de visserijstandaard aangescherpt of aangepast op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten en feedback op het MSC programma. In 2022 is een update van de MSC visserijstandaard doorgevoerd. Thema’s zoals de carbon footprint van visserijen of dierenwelzijn worden volop bestudeerd. Wanneer er éénduidige meetmethodes bestaan die wereldwijd draagvlak vinden, bestaat de kans dat de MSC standaard ook voor deze thema’s in een volgende revisieronde concrete criteria zal opstellen. 

Zeewier speelt een sleutelrol in gezonde voeding en het gezond houden van oceanen 

Door een teveel aan CO2 in de oceanen wordt het zeewater zuurder. Zeewier of kelp neemt CO2 op uit het water zoals een plant CO2 uit de lucht opneemt. Hierdoor neemt de zuurgraad van het zeewater af. Zo wordt de omgeving weer een goede plek voor schelpdieren om te groeien. Bovendien kan de kelp zelf gebruikt worden als basismateriaal in de landbouw en heeft het verschillende industriële toepassingen.

Zeewier is ook een duurzame voedingkeuze. Het is overvloedig, groeit snel, heeft geen voer nodig en het oogsten ervan vindt vaak plaats met minimale milieueffecten. De groeiende vraag van de markt heeft evenwel geleid tot een snelle wereldwijde uitbreiding van de zeewierproductie. Dat is niet zonder risico's.

MSC en ASC hebben gezamenlijk een Zeewier-standaard ontwikkeld voor de productie van duurzame zeewier.

MSC erkend door de VN voor het behalen van klimaat- en biodiversiteitsdoelen

Door de onafhankelijke, transparante en participatieve werking van het MSC-programma wordt de MSC-certificatie erkend als indicator voor vooruitgang op SDG14 van de Verenigde Naties (de Sustainable Development Goals)). SDG14, over Leven in het water, roept landen op de oceanen, zeeën en mariene hulpbronnen duurzaam te onderhouden en te ontwikkelen.

Op de VN-biodiversiteitsconferentie (COP-15) is het MSC-programma erkend als een methode voor het wetenschappelijk meten van inspanningen om de alarmerende achteruitgang van de biodiversiteit in de wereld te keren.

Het MSC label op de vis die je koopt geeft duidelijkheid over de duurzame herkomst, voor vis van dichtbij of veraf. Hoewel het niet het enige middel tot verduurzaming is, biedt MSC wel veruit de meest eenvoudige manier om mét vertrouwen én impact nú als individu wat doen om verandering teweeg te brengen.

Meer weten over de gevolgen voor de visserij? Kijk dan deze uitleg van hoogleraar Katja Philippart: Klimaatverandering: wat doet het met de vis? - Vistikhetmaar