Een record brekende hittegolf in het noordelijk deel van de Atlantische Oceaan - met watertemperaturen vergelijkbaar aan die van een hottub - zal aanzienlijke impact op visstanden hebben. Wetenschappers maken zich zorgen dat als de huidige Noord-Atlantische hittegolf aanhoudt, de gevolgen van soortgelijke hittegolven over de hele wereld zich kunnen herhalen. Daarbovenop kondigde de Wereld Meteorologische Organisatie begin juli het El Niño seizoen aan waarvan wordt voorspeld dat het rond september in 50% van de oceanen een hittegolf zal veroorzaken (1).
Afname van aantal vissen en migratie naar andere gebieden
De opwarming van de zeeën veroorzaakt inmiddels al een noordwaartse beweging van vissen naar koelere temperaturen. Aansprekende pelagische vissoorten als makreel, Atlantisch-Scandinavische haring en blauwe wijting in het noordoostelijk deel van de Atlantische Oceaan, zijn afhankelijk van de koelere wateren van de Noord-Atlantische Oceaan om zich voort te planten en gezonde populaties te behouden. Wetenschappers waarschuwen dat de opwarming van de zeeën het paaivermogen van deze vissoorten beperken, wat kan leiden tot een afname van het aantal vissen. Dit zal aanzienlijke gevolgen hebben voor de aanvoer van vis, schaal- en schelpdieren en de ecosystemen van de oceanen (2,3).
Klimaatverandering én politieke impasse tasten de gezondheid van vispopulaties aan
Een ander effect van de opwarming van het zeewater is dat pelagische soorten verder naar het noorden worden gedreven en hun verspreidingspatronen veranderen. Op dit moment worden deze pelagische soorten in het Noordoostelijk deel van de Atlantische Oceaan overbevist omdat belangrijke visserijnaties zoals het VK, Noorwegen, de EU, IJsland, de Faeröer, Groenland en Rusland het niet eens kunnen worden over de te verdelen visquota.
Nu de zeeën warmer worden en hittegolven op zee vaker voorkomen (4), moeten regeringen prioriteit geven aan het duurzaam beheren van deze visbestanden. Als ze het niet eens kunnen worden over klimaat slimme strategieën voor visserijbeheer, zullen de gevolgen voor de vispopulaties nog ernstiger zijn. Uit onderzoek is gebleken dat de opwarming van de zeeën, met inbegrip van mariene hittegolven, sommige Atlantisch-Scandinavische haringpopulaties tussen 2005 en 2015 met 40% heeft doen afnemen (5). Door overbevissing is de kabeljauwpopulatie in de Noordzee gezakt onder het kritiek niveau, en kan nu niet herstellen als gevolg van het warmere water (6).
Als gevolg van het uitblijven van internationale afspraken zijn de MSC-certificaten van pelagische soorten als makreel en Atlantisch-Scandinavische haring geschorst. Vissers die kabeljauw als bijvangst hebben mogen het certificaat voor hun hele vangst niet gebruiken zolang kabeljauw nog in de gevarenzone zit. Dit heeft ook effect op het aanbod van duurzame vis door Nederlandse visserijen; in 2019 nam zo’n 80% van de Nederlandse visserij deel aan het MSC-programma deel, zowel gemeten in aantal schepen als in het volume aangelande vis. Vanaf 2022 is dit aandeel gedaald naar 53% (7). In België zijn geen visserijen MSC gecertificeerd en hebben we daarom geen cijfers van de effecten bij Belgische visserijen.
Gevolgen op de Noordzee
Op de Noordzee zijn veranderingen in de visbestanden waarschijnlijk het gevolg van klimaatverandering; in de Zeeuwse Oosterschelde is de ansjovis sinds vier jaar verdwenen; wetenschappers zien dat door de opwarming van het water het zoutgehalte verandert en er minder voedsel beschikbaar is (8). Ook zien we dat het Noordzee kabeljauwbestand niet herstelt, ondanks dat de visserijdruk nu heel laag is.
Daarentegen komen andere vissoorten zoals poon, rode mul en pijlinktvis, steeds meer voor. Voor de vissers een welkom alternatief. De vangsten van pijlinktvis zijn de afgelopen dertig jaar continu toegenomen zo laten cijfers van het Duitse Thüneninstitut (9) zien. De vangst van deze ‘nieuwe’ soorten is tot nu toe nog totaal ongereguleerd. Ze hebben daarom ook nog geen MSC-keurmerk.
Duurzaam visserijbeheer is van essentieel belang
Om een effectieve controle en beheer van gedeelde visbestanden te garanderen, is internationale samenwerking van regeringen over de landsgrenzen heen van cruciaal belang. Christien Absil, senior visserij manager MSC Benelux licht toe: "Zonder een gezamenlijke en effectieve planning lopen onze visbestanden het risico van overexploitatie, overbevissing en zelfs ineenstorting. Neem het voorbeeld van de Noordzee haring in de jaren zeventig, waar te laat maatregelen werden genomen om ineenstorting van het paaibestand te voorkomen (10). Herstel van het haringbestand vereiste een vijfjarige sluiting van alle gerichte visserijen, wat een blijvend effect heeft gehad op de hele sector.
Met nog grotere politieke en ecologische veranderingen in het vooruitzicht, moeten we leren van het verleden en ervoor zorgen dat het visserijbeheer klaar is voor het klimaat, veerkrachtig is en zich aanpast aan veranderingen." De visserij op nieuwe soorten zal ook gereguleerd moeten worden, zodat de impact op het ecosysteem beperkt blijft.
Voorlopers in de visindustrie anticiperen op gevolgen van klimaatverandering
Irene Kranendonk van Fish Tales; "We zijn gek op vis en willen dat iedereen het altijd kan blijven eten. Toen makreel geen MSC-keurmerk meer had, konden we dus niet anders dan hem uit ons assortiment halen, hoeveel omzet dat ook zou kosten. We kunnen pas iets veranderen als vismerken en retailers de juiste keuze maken. Een keuze die consumenten aan het denken zet en visserijen stimuleert tot verduurzaming."
Bronnen
1 Gemiddeld komt deze om de twee tot zeven jaar voor en de episodes duren doorgaans negen tot twaalf maanden. Het oceaanwater in de centrale en oostelijke tropische Stille Oceaan warmt hierbij sterk op. De hele atmosfeer wordt hierdoor gedurende langere tijd beïnvloed. El Niño vindt nu plaats in de context van een klimaat dat is veranderd door menselijke activiteiten.
2 Fernandes, J.A., Frölicher, T.L., Rutterford, L.A. et al. Changes of potential catches for North-East Atlantic small pelagic fisheries under climate change scenarios. Reg Environ Change 20, 116 (2020). https://doi.org/10.1007/s10113-020-01698-
3 Maik Tiedemann and others, Environmental influences on Norwegian spring-spawning herring (Clupea harengus L.) larvae reveal recent constraints in recruitment success, ICES Journal of Marine Science, Volume 78, Issue 2, March 2021, Pages 640–652, https://doi.org/10.1093/icesjms/fsaa072
4 Climate change making marine heat waves more common cited in Front. Mar. Sci., 07 August 2019 Sec. Global Change and the Future Ocean Volume 6 - 2019 | https://doi.org/10.3389/fmars.2019.00484
5 Maik Tiedemann e.a.: Environmental influences on Norwegian spring-spawning herring (Clupea harengus L.) larvae reveal recent constraints in recruitment success, ICES Journal of Marine Science, Volume 78, Issue 2, March 2021, Pages 640–652, https://doi.org/10.1093/icesjms/fsaa072
6 https://ecoevocommunity.nature.com/posts/the-collapse-of-north-sea-cod-driven-by-climate-or-fishing
9 Thünen Institut: Tintenfische im Klimawandel. https://www.thuenen.de/de/themenfelder/klima-und-luft/was-der-klimawandel-fuer-die-fischereiwirtschaft-bedeutet/tintenfische-im-klimawandel