Wilde verhalen: de dreadlocks van de zee

Een stuk of twintig man ontmoet elkaar in Yerseke. Ik heb me aangemeld om tijdens mijn stage bij de Marine Stewardship Council (MSC) ook eens de praktijk in te plonzen. Normaal gesproken gaat MSC natuurlijk over wilde vis, maar de organisatie ziet ook potentie in zeewier.  

Zeewier uit de Oosterschelde

Terwijl we op de laatsten wachten, wordt naast ons een container met lege mosselschelpen op een boot gestort. “Die worden vast gebruikt als ondergrond waar oesters zich aan kunnen hechten” zegt een van mijn excursiecollega’s. Ze heeft gelijk, kan Jan Kruijsse bevestigen. We kwamen echter niet voor mosselen of oesters. Jan Kruijsse is eigenaar van de Zeeuwse Zeewierhandel en ontvangt ons voor een excursie zeewierplukken en proeven georganiseerd door Eos Tracé en Gezocht: Voedsel voor de Toekomst. Jan gooide na 23 jaar kokkels vissen het roer om en kreeg in 2014 de vergunning om in de Oosterschelde zeewier te verzamelen. “De Oosterschelde is een natuurgebied, wat betekent dat daar dus niet zomaar iedereen mag plukken en vissen, maar ook dat het water van uitstekende kwaliteit is”. 

Tijd om te proeven!

Al gauw gaan we de hort op naar één van de locaties waar Jan zeewier verzamelt. We trekken onze rubber laarzen aan en lopen naar het water. Jan kweekt geen zeewier, maar oogst wild zeewier. Hij snijdt een stuk af waarna het wier weer aangroeit. We proeven voorzichtig een klein stukje zeesla. Zeesla heeft heel dunne en bijna doorzichtige bladeren. Het is lekker! Dat smaakt naar meer. We proeven wat roodhoornwier. Wat structuur betreft lijkt het op zeekraal. “Deze is vooral populair bij restaurants”. Het heeft een mooie rode kleur en het smaakt fruitig. Jan laat ons visdraadwier zien. Ik zie waar de naam vandaan komt. Blijkbaar is dit rauw het lekkerst, maar moet je het goed spoelen, omdat er kleine parasieten in kunnen zitten. Als laatst proeven we codium. Zeewierchef Donald Deschagt noemt deze ook wel “de dreadlocks van de zee”. De takken zijn dik en sponsachtig. Deze sponsachtige structuur vond ik wat minder in vergelijking met het knapperige van het roodhoornwier. 
Tijdens de kookdemo kunnen we van de kookkunsten van de zeewierchef proeven. Donald laat zien dat het bruine eikenwier bij verhitting groen wordt. We proeven oesters met zeebanaan, merengue met gedroogde zeesla, kokoskoekjes, kreeftenchips, brood, pesto, en zelfs witte chocolade, overal zit zeewier in verwerkt. 

Zeewier als superfood?

Wist je trouwens dat zeewier algen zijn? Zeewieren zijn macro-algen, deze bestaan uit meerdere cellen. Eencellige algen worden micro-algen genoemd. Algen vind ik wat minder appetijtelijk klinken. 
Hoewel zeewier in Azië al lange tijd volop wordt gegeten, is dat in Europa een stuk minder. Wel komt het in Europa veel voor in bewerkte voeding als verdikkingsmiddel, wordt het gebruikt voor bemesting van land en voor veevoer, en wordt het toegepast in cosmetica en medicatie. Micro-algen en zeewieren bevatten beide eiwitten en ijzer. Afhankelijk van de soort en het seizoen zijn zeewieren ook een bron van jodium, calcium, fosfor, magnesium, natrium, kalium en vitamine B en C en bevatten micro-algen vitamine B1 en visvetzuren volgens het Voedingscentrum. Bovendien kan het opnemen van zeewier in ons dieet milieuvoordelen opleveren als het landbouwproducten vervangt die veel druk leggen op het land en de beschikbaarheid van zoet water. Een interessante voedingsbron dus! 

Groeiende eetlust naar zeewier

Kunnen we al massaal aan de zeewier dan? Hoewel wereldwijd het aantal zeewier van wilde productie afneemt (in 2012 was dit minder dan 5% van de globale zeewier productie), neemt de gecultiveerde productie toe (Nayar & Bott, 2014). Van de wereldwijde aquacultuur in 2016 werd 80 miljoen ton aan vis voor consumptie gekweekt en 30 miljoen ton aan algen (voornamelijk zeewier wat in 1995 nog 13.5 miljoen was) (FAO, 2018). De productie van zeewier is dus inmiddels al goed voor meer dan een derde van de aquacultuur. Omdat de productie van en vraag naar zeewier groeit is het belangrijk dat er meer aandacht besteed wordt aan de duurzaamheidsaspecten die hiermee te maken hebben. 

       

Zeewierkeurmerk

De Marine Stewardship Council en de Aquaculture Stewardship Council lanceerden een gezamenlijke standaard en keurmerk voor duurzaam wild geoogst en gekweekt zeewier. Van producten die dit keurmerk gaan dragen weet je dat ze geen schade toebrengen aan wilde populaties en aan het ecosysteem waarin het groeit, werknemers in goede arbeidsomstandigheden werken, de omliggende bewoners geen nadelige effecten ervaren, en dat regels en afspraken worden nageleefd. Ook de criteria van deze nieuwe standaard zijn wetenschappelijk onderbouwd en toepasbaar op bedrijven en kwekerijen van verschillende grootte. Een derde onafhankelijke partij doet de beoordeling en zeewier met het keurmerk is traceerbaar door de hele keten. 
In Japan wordt momenteel de eerste kwekerij op land beoordeeld aan de hand van de criteria van de standaard. Het gaat om de algen Euglena en Chrollera. Dit zijn dus geen zeewierbladeren die je zo op kan eten, maar micro-algen die worden gebruikt als voedingssuplementen en in de toekomst ook als biobrandstoffen.  We nemen afscheid in Yerseke en ik koop een zak zeewierchips als aandenken. In de trein heb ik mijn nieuwe zeewierkookboek als leesvoer. Ik ben benieuwd wat voor rol deze zeewieren in de toekomst gaan spelen in de verduurzaming van ons voedselsysteem. Die tosti met zeewierpesto ziet er in ieder geval lekker uit!



Wil je zelf aan de slag? Deze kookboeken zijn inmiddels op de markt:
Zeegroenten – koken met algen en wieren
Groente uit zee – recepten en informatie over zeewier en algen 
Of kijk naar deze recepten van Sea Green.

Sophie Hankinson

credits: Kim Verhaeghe  en Jan Kruijsse