Wat is overbevissing? Oorzaken, gevolgen en meer

Wat is overbevissing en waarom is het een probleem?

Overbevissing is wanneer er te veel vis uit een bepaalde vispopulatie wordt gevangen en er niet genoeg volwassen vissen zijn om zich voort te planten en een gezonde populatie in stand te houden.

Het niveau van overbevissing is de afgelopen decennia toegenomen en het aantal overbeviste bestanden is nu drie keer zo hoog als in 1970. De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) controleert wereldwijd meer dan 500 visbestanden. Geschat werd dat in 2024 meer dan 37% van deze visbestanden overbevist waren.

Voor gemeenschappen die afhankelijk zijn van de visserij kan de impact van het instorten van visbestanden verwoestend zijn. Overbevissing is ook een zorg voor het wilde zeemilieu, omdat het een van de belangrijkste oorzaken is van het verlies aan biodiversiteit in de oceanen.

Wat is de oorzaak van overbevissing?

Er zijn verschillende factoren die overbevissing veroorzaken:

• Stijgende consumptie: De wereldbevolking groeide in november 2022 uit tot 8 miljard mensen en zal naar verwachting bijna 10 miljard bereiken in 2050. De consumptie van aquatisch voedsel (gekweekt en wild) stijgt twee keer zo snel als de wereldbevolking.
• Klimaatverandering: Stijgingen in de temperatuur van de oceaan veranderen de migratieroutes van vispopulaties, waardoor ze weggaan van de traditionele visgronden. Overbevissing treedt op wanneer visserijen op hetzelfde niveau blijven vangen, ook al hebben sommige van hun doelsoorten zich verplaatst naar nieuwe visgronden.
• Illegale, ongemelde en ongereglementeerde visserij (Illegal, Unreported and Unregulated, IUU): Het vangen van vis zonder zich te houden aan overheids- en internationale regels, bijvoorbeeld in beschermde gebieden, of het niet melden van een deel van de vangsten.
• Visserij subsidies: Regeringen hebben naar schatting miljarden dollars uitgegeven aan subsidies om hun visindustrie te ondersteunen. Soms wordt hiermee het vissen in overbeviste gebieden gesteund, waar de vangstinkomsten niet genoeg zijn om de kosten van het vissen te dekken. In dit soort situaties moedigen subsidies uiteindelijk niet-duurzame visserijpraktijken aan.

Wat zijn de gevolgen van overbevissing?

Bijna 38 miljoen mensen zijn direct werkzaam in de visvangstsector. Uit cijfers van het UN FAO State of the World Fisheries Report uit 2020 blijkt dat 10% van de wereldbevolking voor zijn levensonderhoud op zijn minst gedeeltelijk afhankelijk is van visserij en aquacultuur.

Als visbestanden instorten, kan dat onmiddellijke gevolgen hebben, maar herstel kan tientallen jaren duren. De ineenstorting van Canada's Grand Banks kabeljauwvisserij in 1992 zorgde ervoor dat meer dan 35.000 vissers en fabrieksarbeiders uit meer dan 400 kustgemeenschappen zonder werk kwamen te zitten.

Zeevruchten zijn ook een belangrijke bron van eiwitten en micronutriënten. Meer dan 3 miljard mensen zijn afhankelijk van de oceaan voor eiwitten, waarbij vis minstens 20% van hun dagelijkse inname van dierlijke eiwitten vertegenwoordigt.

De impact van overbevissing op biodiversiteit

Overbevissing kan gevolgen hebben voor de biodiversiteit, habitats en ecosystemen die een essentiële bijdrage leveren aan het klimaat, schone lucht, schoon water en voedsel.

Invloeden op de biodiversiteit kunnen niet alleen plaatsvinden door overbevissing van visbestanden die gericht zijn op voedsel, maar ook door overbevissing van soorten die onbedoeld worden gevangen (bijvangst). Hier kunnen ook bedreigde soorten onder vallen zoals sommige haaien, roggen en schildpadden. Het verwijderen van haaien, bijvoorbeeld, kan een domino-effect hebben op hun prooien en soorten lager in de voedselketen en een negatieve invloed op de biodiversiteit.

Wat kan er gedaan worden aan overbevissing?

Stoppen met overbevissing betekent niet helemaal stoppen met vissen. Visserijen die duurzaam beheerd worden, zijn beter voor het milieu en productiever op de lange termijn. 

Als alle visserijen duurzaam beheerd zouden worden, zou er naar schatting 16 miljoen ton vis per jaar meer zijn, wat genoeg eiwitten zou opleveren voor 72 miljoen meer mensen.

Nu de wereld worstelt met de vraag hoe de groeiende bevolking gevoed moet worden, zal duurzaam geproduceerd voedsel uit de zee een steeds belangrijkere rol gaan spelen. 

Ondanks de statistieken over overbevissing is er gestaag vooruitgang geboekt in de beschikbaarheid van duurzame vis, schaal- en schelpdieren voor consumenten. Uit de cijfers van 2019 in het FAO Blue Transformation-rapport blijkt dat 82% van de aangelande vis qua volume afkomstig is van duurzaam beheerde bestanden, een stijging van bijna 4%. Dit betekent dat consumenten steeds beter in staat zijn om duurzame keuzes te maken, vooral voor populaire soorten als tonijn, koolvis en ansjovis.

Wat doet de MSC aan overbevissing?

De MSC is opgericht als antwoord op overbevissing en onze visserijstandaard kan een belangrijke rol spelen bij het voorkomen ervan.

Bijna een vijfde van de wereldwijde visvangst is gecertificeerd of wordt beoordeeld volgens de MSC standaard. Het is een wereldwijd erkende maatstaf voor de duurzaamheid van vis-, schaal- en schelpdierproducten en weerspiegelt het meest actuele inzicht in internationaal geaccepteerde visserijwetenschap en -beheer.

De MSC Visserijstandaard is een verzameling vereisten die ervoor zorgen dat visserijen die gecertificeerd willen worden als ecologisch duurzaam, zich alleen richten op vispopulaties die in overvloed aanwezig zijn en zichzelf kunnen herstellen, en dat visserijen hun invloed op het bredere mariene ecosysteem minimaliseren. De standaard vereist ook dat de visserij goed wordt beheerd en dat vissers zich houden aan de relevante lokale, nationale en internationale wetten.

Beoordelingen worden onafhankelijk uitgevoerd en er worden elk jaar audits uitgevoerd om te controleren of aan de eisen wordt voldaan.

Uit recent MSC-onderzoek is gebleken dat vispopulaties die worden bevist door visserijen die gecertificeerd zijn voor de MSC-standaard beter presteren op belangrijke duurzaamheidsbenchmarks dan vispopulaties die worden bevist door niet-gecertificeerde visserijen. Deze populaties zijn gezonder, talrijker en veel minder gevoelig voor overbevissing.