Visserij en klimaatverandering

Het in evenwicht brengen van economische en milieuprioriteiten is nu nog belangrijker om onze oceanen gezond en vol vis te houden voor de toekomst - we kunnen dit alleen doen door duurzaam te vissen. De sleutel tot duurzame visserij is duurzaam beheer, hiermee kan overbevissing worden tegengegaan en biodiversiteit worden beschermd. 

Hoe beïnvloedt klimaatverandering oceanen en het zeeleven?

Oceanen spelen een belangrijke rol in de klimaatdynamiek: 83% van de wereldwijde koolstofcyclus circuleert door de oceanen. Sinds de jaren 1970 hebben ze 93% van de overtollige warmte geabsorbeerd die het gevolg is van de uitstoot van broeikasgassen. 

Oceanen herbergen ook tussen de 500.000 en 10 miljoen mariene soorten, die een enorme bijdrage leveren aan de biodiversiteit van onze planeet. 

Gezien hun belang voor de planeet is het essentieel dat we op een duurzame manier omgaan met onze oceanen. Veranderingen in de oceaan betekenen veranderingen in vispopulaties. Om de visserij duurzaam te beheren, moeten we ons aanpassen aan alle problemen die klimaatverandering met zich meebrengt. 

In de afgelopen 30 jaar zijn hittegolven op zee naar schatting met meer dan 50% toegenomen.

Wereldwijd wordt voorspeld dat de temperatuur van de oceanen tegen 2100 met 1 tot 4°C zal stijgen.

Deze veranderingen hebben gevolgen voor het leven in zee. Plotselinge temperatuurstijgingen en verzuring kunnen leiden tot het verlies van mariene habitats en soorten. Veranderende oceaanstromingen en opwarmend water veranderen de verspreiding van vispopulaties en veranderen de structuur van ecosystemen.

Hoe beïnvloedt klimaatverandering de visserij?

Klimaatverandering bedreigt de vispopulaties, maar creëert ook nieuwe mogelijkheden voor de visserij. 

Voorspeld wordt dat in gebieden in de tropen de potentiële visvangst tegen 2050 met wel 40% zal afnemen.

In gebieden op hogere breedtegraden, zoals de noordelijke Atlantische Oceaan en de noordelijke Stille Oceaan, neemt het bereik van sommige vissoorten juist toe.

Deze veranderingen brengen uitdagingen met zich mee. Om duurzaam te kunnen blijven vissen, moeten nieuwe manieren van vissen worden toegepast. De visserijsector en regeringen hebben moeite om het eens te worden over de beste manier om de veranderende vispopulaties te beheren, vooral als de vis zich over internationale grenzen heen verplaatst of als de vangst aanzienlijk moet worden verminderd. 

"Blue foods" (ook wel aquatisch voedsel, watervoedsel of blauw voedsel genoemd) biedt de mogelijkheid om onze voeding te verbeteren met minder milieubelasting.  
 
Een verschuiving naar blue foods kan bijdragen aan de Sustainable Development Goals, waaronder Goal 2: verbeteren van voeding, Goal 12: zorgen voor duurzame consumptie en productie en Goal 14: duurzaam gebruik van mariene hulpbronnen.

Als klimaatverandering vis beïnvloedt, kan ik het dan nog steeds eten?

Ja. Probeer wel vis, schaal- en schelpdieren met het MSC-keurmerk te kiezen. MSC-gecertificeerde visserijen worden goed beheerd en zijn beter voorbereid op veranderingen in het milieu. Deze visserijen volgen de huidige wetenschappelijke adviezen om ervoor te zorgen dat ze op duurzame wijze vis vangen.

Wilde vis is een koolstofarm voedsel 

Bijkomend goed nieuws is dat vissen minder invloed heeft op het klimaat dan het oogsten van andere proteïnen. Uit een onderzoek naar de uitstoot van broeikasgassen door de wilde visserij is gebleken dat elke kg gevangen vis tussen de één en vijf kg koolstof produceert. Ter vergelijking: de productie van rood vlees varieert naar schatting van 50 tot 750 kg koolstof per kg vlees. 

Er is ook bewijs dat duurzame visserij helpt om de koolstofuitstoot te verminderen doordat er efficiënter wordt gevist. De toegenomen vangsten in de IJslandse visserij betekenen bijvoorbeeld dat vissersschepen nu kortere visreizen maken, waardoor ze minder brandstof verbruiken en dus minder koolstof uitstoten. Bovendien is bij een duurzaam beheerde en dus gezonde vispopulatie het net ook sneller vol, wat de bootreis ook weer verkort. 

Hoe gaan duurzame visserijen om met klimaatverandering?

Duurzame visserijen die voldoen aan de MSC-standaard voor duurzaam vissen worden goed beheerd en zijn beter voorbereid op klimaatverandering.

Deze visserijen hebben een effectieve controle en efficiënt beheer om hun impact op het milieu te verminderen en vangen alleen wat duurzaam is. MSC-gecertificeerde visserijen hebben vooraf afgesproken plannen ontwikkeld, op basis van advies van wetenschappers, om zo goed mogelijk te reageren op klimaatveranderingen.

Duurzame visserijen laten zien dat het mogelijk is een evenwicht te vinden tussen economische en milieu prioriteiten om onze oceanen en de aanvoer van vis en schaal- en schelpdieren veilig te stellen.

Wat gebeurt er als visserijen moeite hebben om zich aan te passen aan klimaatverandering?

Omdat klimaatverandering vispopulaties op onverwachte manieren kan beïnvloeden, kunnen zelfs MSC-gecertificeerde visserijen problemen ondervinden. Hier zijn twee voorbeelden van vispopulaties die worden beïnvloed door klimaatverandering:

Noordoost-Atlantische makreel

Sinds 2007 heeft er een snelle verandering plaatsgevonden in de verspreiding van Atlantische makreel.  De populaties zijn noordwaarts getrokken door de stijging van de zeetemperatuur. 

De verandering in de verplaatsing van makreel heeft geleid tot geschillen tussen kuststaten over hoe de visbestanden verdeeld moeten worden. Omdat de vis zich over geopolitieke grenzen heen verplaatst, is er een gebrek aan overeenstemming over hoe de populatie het beste beheerd kan worden. 

Zonder resultaat voor de geschillen is de MSC certificering voor Noordoost-Atlantische makreel in maart 2019 opgeschort. Deze schorsing heeft gevolgen voor visserijen in acht landen.

De MSC roept landen die op makreel, blauwe wijting en Atlantisch-Scandinavische haring vissen op om dringend actie te ondernemen en visquota overeen te komen in lijn met wetenschappelijk advies.

Noordzee kabeljauw

De recente afname van kabeljauwpopulaties in de Noordzee wordt deels toegeschreven aan het veranderende klimaat. Deze verandering heeft ertoe geleid dat minder jonge kabeljauw het tot volwassenheid heeft overleefd. Doordat er minder volwassen vissen zijn, is duurzaam vissen op de kabeljauwpopulatie moeilijker geworden. Vanwege dit probleem is de MSC certificering van Noordzee kabeljauw visserijen in september 2019 opgeschort.

De visserijen hebben op dit teleurstellende nieuws gereageerd door maatregelen toe te zeggen voor het herstel van de kabeljauwpopulaties in de komende vijf jaar.

Wat kan er nog meer gedaan worden om vispopulaties te beschermen?

Visserijbeheerders moeten meer voorzorgsmaatregelen nemen om toekomstige visbestanden veilig te stellen. Maar voor een effectief visserijbeheer is ook aanzienlijke internationale samenwerking door regeringen nodig. Het is voor veel landen juist een grote uitdaging om economische en milieubelangen met elkaar in evenwicht te brengen.

Er is al enige vooruitgang geboekt. In 2018 ondertekenden afgevaardigden van de EU, Canada, China, Denemarken (voor Groenland en de Faeröer), IJsland, Zuid-Korea, Noorwegen, Rusland en de Verenigde Staten een overeenkomst om ongereglementeerde commerciële visserij op volle zee in het centrale deel van de Noordelijke IJszee te voorkomen. De overeenkomst is in juni 2021 in werking getreden.

Hoe helpt het MSC-programma?

Perodiek updaten van de MSC Visserijstandaard

Iedere vijf jaar worden de bestaande criteria in de visserijstandaard aangescherpt of aangepast op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten en feedback op het MSC programma. In 2022 is een update van de MSC visserijstandaard doorgevoerd. Thema’s zoals de carbon footprint van visserijen of dierenwelzijn worden volop bestudeerd. Wanneer er éénduidige meetmethodes bestaan die wereldwijd draagvlak vinden, bestaat de kans dat de MSC standaard ook voor deze thema’s in een volgende revisieronde concrete criteria zal opstellen. 

MSC erkend door de VN voor het behalen van klimaat- en biodiversiteitsdoelen

Door de onafhankelijke, transparante en participatieve werking van het MSC-programma wordt de MSC-certificatie erkend als indicator voor vooruitgang op SDG14 van de Verenigde Naties (de Sustainable Development Goals). SDG14, over Leven in het water, roept landen op de oceanen, zeeën en mariene hulpbronnen duurzaam te onderhouden en te ontwikkelen.

Op de VN-biodiversiteitsconferentie (COP-15) is het MSC-programma erkend als een methode voor het wetenschappelijk meten van inspanningen om de alarmerende achteruitgang van de biodiversiteit in de wereld te keren.

Het MSC label op de vis die je koopt geeft duidelijkheid over de duurzame herkomst, voor vis van dichtbij of veraf. Hoewel het niet het enige middel tot verduurzaming is, biedt MSC wel veruit de meest eenvoudige manier om mét vertrouwen én impact nú als individu wat doen om verandering teweeg te brengen.

De gezamenlijke Zeewierstandaard met ASC

Zeewier speelt een sleutelrol in gezonde voeding en het gezond houden van oceanen. Door een teveel aan CO2 in de oceanen wordt het zeewater zuurder. Zeewier of kelp neemt CO2 op uit het water. Hierdoor neemt de zuurgraad van het zeewater af. Zo wordt de omgeving weer een goede plek voor schelpdieren om te groeien.

Zeewier is ook een duurzame voedingkeuze. Het is overvloedig, groeit snel, heeft geen voer nodig en het oogsten ervan vindt vaak plaats met minimale milieueffecten. De groeiende vraag van de markt heeft evenwel geleid tot een snelle wereldwijde uitbreiding van de zeewierproductie. Dat is niet zonder risico's.  

MSC en ASC hebben gezamenlijk een Zeewier-standaard ontwikkeld voor de productie van duurzame zeewier. Lees meer hier over in ons blog over zeewierproductie.   

MSC partners om trots op te zijn

Niet alleen visserijen nemen hun verantwoordelijkheid, ook partijen in de handel zien dat aanpassing nodig zijn door klimaatverandering. In het geval van makreel dringen MSC en meerdere bedrijven uit de visindustrie erop aan dat we de Noordoost-Atlantische makreel zonder MSC-certificaat voorlopig uit de schappen bannen. Raf de Smet van de Belgische voedselimporteur Charlier Brabo Group, zegt daarover: "Dat de makreel niet volledig uit het productassortiment is verwijderd, stuurt een verkeerd signaal naar de consument.”

Fish Tales’ Irene Kranendonk denkt er net zo over: “Als je je profileert als duurzaam, moet je ook stappen nemen die pijn doen, zoals een populaire vis uit je assortiment halen en investeren in een alternatief.” Maar wat is dan het alternatief, als we op zoek zijn naar een heerlijke, vette vis? 

De horsmakreel, of de ‘Chilean Jack Mackerel’ is een vette vis, heeft het hoogste percentage omega 3 van alle makreelsoorten en wordt duurzaam beheerd en gevangen in Chili. Dat deze vis uit Chili komt maakt voor de CO2 voetafdruk niet veel uit omdat de vis in vriescontainers wordt getransporteerd. Het vlees is wat steviger en de smaak is licht citroenachtig. Fish Tales heeft de horsmakreel na veel onderzoek omarmd als vervanger voor makreel in hun blikjes. Lees meer hierover in het interview met Fish Tales en Charlier Brabo Group.

Meer weten over de gevolgen voor de visserij? Kijk dan deze uitleg van hoogleraar Katja Philippart: Klimaatverandering: wat doet het met de vis? - Vistikhetmaar