Noordzee Hollandse Garnalen

Is een garnaal een vis?

De Noordzeegarnaal (Crangon crangon), ook wel gewone garnaal of zandgarnaal genoemd, is één van de meer dan 2.000 schaaldieren die onder de generieke benaming ‘garnaal’ valt. Net als de Noordse garnaal behoort hij tot de orde van de Decapoda, de tienpotigen.

De bijnaam ‘crevette’ is niet de enige die uit de keukentaal stamt: op een menukaart of verkoopbalie ziet u hem ook opduiken onder de namen ‘grijze garnaal’ of ‘zandgarnaal’. Hoewel het in eerste instantie wat verwarrend lijkt, worden de begrippen vaak als synoniemen gebruikt.

Noordzeegarnalen hebben een lang en smal lichaam dat enigszins ovaal van doorsnede is. Zoals alle garnaalsoorten heeft hij een beschermend chitineus exoskelet. Typisch zijn ook de lange voelsprieten op de kop die als tastorganen fungeren en gebruikt worden voor de oriëntatie. Volwassen mannetjes kunnen tot 7 cm en vrouwtjes tot 10 cm lang worden.

Zoals alle tienpotigen heeft de Noordzeegarnaal niet zomaar tien poten, maar wel tien paar poten en dus in totaal 20 poten. Op het voorlijf zitten vijf paar poten. De twee voorste paren hebben scharen en zijn tot grijporganen ontwikkeld, de overige 3 zijn looppoten waarmee de garnalen zich door het water voortbewegen. De vijf uiterste paren op het achterlijf fungeren als zwempoten. Aan het uiteinde van de duidelijk gesegmenteerde tweede lichaamshelft bevindt zich een waaiervormige staart waarmee de Noordzeegarnaal zich plots snel kan voortbewegen om uit een gevaarlijke situatie te ontsnappen.

Noordzeegarnalen zijn grijsbruin van kleur. Daarom worden ze in het Frans ook crevette grise en in het Engels brown shrimp genoemd. Pas wanneer ze gepeld en gekookt zijn, krijgt hun vlees de typische zachtroze tot roodachtige kleur.

Het leefgebied van de Noordzeegarnaal omvat het hele noordoostelijke deel van de Atlantische Oceaan, de Oostzee en natuurlijk de Noordzeekusten vóór België, Nederland, Duitsland en Denemarken. Hier leven ze bij voorkeur in relatief ondiepe baaien met een gemiddelde diepte van 20 meter. Ze voelen zich het best in zandige bodems, waar ze zich ingraven ter bescherming tegen roofdieren en gemakkelijk de kleine krabben, slakken, wormen en schelpen vinden waarmee ze zich voornamelijk voeden. Zelf zijn ze een belangrijke voedingsbron voor zeevogels en vissen.

Noordzeegarnalen kunnen zich meerdere keren per jaar voortplanten. De voortplantingsperiode en -frequentie zijn afhankelijk van de habitat. In de zuidelijke Noordzee zijn er zomer- en wintereieren. De vrouwtjes dragen de bevruchte eieren gedurende ongeveer één tot drie maanden aan hun achterlijf voordat de larven uitkomen. Deze leven dan eerst vrijzwemmend in open zee. Na verschillende groeifasen, waarin ze steeds weer vervellen, settelen ze zich uiteindelijk op de bodem in de buurt van de kust.

Welke garnalen zijn duurzaam?

Om de op de bodem levende Noordzeegarnalen te vangen, maakt men gebruik van fijnmazige bodemtrawls die vanwege de boomachtige armen van de trawler ook boomkorren worden genoemd. De netten worden aan lange lijnen over de zeebodem getrokken. Nadat de vangst is binnengehaald en met behulp van sorteerinrichtingen van de bijvangst is gescheiden, worden de garnalen aan boord van het schip onmiddellijk in zeewater gekookt en vervolgens naar de visafslag of verwerkingsbedrijven gebracht.

De Noordzeegarnalenbestanden zijn zeer groot: de dieren worden snel groot, zijn al zeer vroeg klaar om zich voort te planten en hebben een hoog voortplantingspotentieel. Hierdoor is het risico op overbevissing klein. Het vissen met bodemtrawls kan wel negatieve effecten hebben voor het ecosysteem, omdat dit de zeebodem en de daar levende organismen kan schaden. Door de geringe grootte van de Noordzeegarnalen is de maaswijdte vrij klein, waardoor de garnalenvisserij ook veel bijvangst kent.

Er bestaat nauwelijks een wettelijk kader voor het vissen op Noordzeegarnalen. Het is één van de weinige soorten waarvoor er nog geen Europese vangstquota bestaan. In het kader van de MSC certificering van de Noordzeegarnalenvisserij in Duitsland, Nederland en Denemarken heeft de visserij een vrijwillig beheersplan opgesteld. Voor het beheer van de garnalenbestanden houdt dit voor de vissers onder meer een beperking van de visserijinspanningen in. Het voorziet ook in een geleidelijke vergroting van de maaswijdten om de bijvangst te verminderen en sluit het gebruik van pulskorren (netten met elektrische pulsen) uit.

Als je je afvraagt waar onze garnalen vandaan komen en of ze duurzaam zijn, hoef je alleen maar te zoeken naar het MSC-keurmerk. Een panel van onafhankelijke experts controleert regelmatig of de criteria van de MSC Visserijstandaard worden nageleefd en of de certificeringsvoorwaarden duurzaam worden vervuld.

Noordzeegarnalen zijn een zeer bijzondere specialiteit. Ze hebben een kruidig, nootachtig aroma en geven zelfs eenvoudige gerechten die typische smaak van zee en vakantie. In de winkel vindt u ze vaak reeds gekookt en gepeld terug als verpakte verse garnalen of als diepvriesproduct. Bij sommige vishandelaren kunt u ook vers gekookte, ongepelde Noordzeegarnalen kopen.

Noordzeegarnalen kunnen op heel wat verschillende manieren in de keuken worden gebruikt. Vaak worden de garnalen als broodbeleg gebruikt (broodje garnaal) of verwerkt tot garnalencocktail. Voor de traditionele garnalencocktail bestaan er enorm veel recepten. Meestal wordt het garnalenvlees hiervoor vermengd met een saus van mayonaise, whisky, tomatenketchup, citroen en opgediend met ijsbergsla.

Laat u echter niet beperken door de traditionele recepten; u kunt geheel naar smaak alle mediterrane en Aziatische gerechten verfijnen met het smakelijke vlees van Noordzeegarnalen.