De wereld kan niet zonder visvangst. Het is voor miljarden mensen een belangrijke bron van voedsel en inkomsten. Maar te intensief vissen brengt onderwater ecosystemen in gevaar en daarmee alle dieren en mensen die ervan leven. Marine Stewardship Council (MSC) zet zich daarom al 25 jaar in om overbevissing te voorkomen en het onderwaterleven te beschermen. Maar hoe is MSC ontstaan, wat doen we precies en is het genoeg?
Resultaten en ambities na 25 jaar MSC
De start: een wake-up call van de natuur
Het is 1992. In Grand Banks, Canada, stort de populatie kabeljauw in korte tijd volledig in. 35.000 mensen uit meer dan 400 kustplaatsjes verliezen hun bron van levensonderhoud. De hele wereld ziet hoe jarenlange overbevissing het leven in de oceanen bedreigt én dat van de mensen die ervan afhankelijk zijn. Voor Wereld Natuur Fonds en Unilever is het de aanleiding om in gesprek te gaan met wetenschappers om overbevissing te voorkomen. Het resultaat: in 1997 wordt Marine Stewardship Council opgericht, een non-profitorganisatie die samen met experts uit de wetenschap, milieuorganisaties en de visserijsector een onafhankelijke, wetenschappelijke standaard opstelt voor duurzaam vissen, die elke vijf jaar opnieuw wordt geijkt. Visserijen die aan deze standaard voldoen, mogen het MSC-keurmerk dragen.
Een zetje van Greenpeace
Terwijl de schappen zich langzaam maar zeker vulden met MSC-vis, gaf kritiek op de visserijsector van onder andere Greenpeace het keurmerk een extra zetje. Gerard van Balsfoort was toen voorzitter van de PFA, een internationale vereniging van grote visserijbedrijven. “De Nederlandse haringvisserij hield zich aan de regels en toch werden wij neergezet als het symbool voor overbevissing.” Dus klopte de PFA aan bij MSC. Het keurmerk bemachtigen was de aangewezen manier voor de haringvissers om te bewijzen dat ze verantwoord te werk gingen. “Voor MSC waren we een grote vis, onze haringvisserij is groot en iconisch en bestaat al sinds de Middeleeuwen”, aldus Gerard.
De stroom mee in de Benelux
De persoon met wie Gerard te maken kreeg bij MSC was Camiel Derichs. Hij was net begonnen in Den Haag, om met MSC voet aan het Noord-Europese continent te krijgen. Camiel blikt terug. “We hadden een heel klein kantoor met een paar IKEA-stoelen en toch kregen we het vertrouwen van twee belangrijke partijen: de haringvisserij en het Centraal Bureau Levensmiddelen, dé supermarkt lobbyclub.” Net als de visserijen, stonden ook supermarkten onder druk van natuurbeschermers die ze beschuldigden van ‘carting away the oceans’. Ook de retail was dus genoodzaakt om verantwoordelijkheid te nemen.
Toen de Nederlandse haringvisserij in 2006 het MSC-keurmerk kreeg en de supermarktbranche niet veel later de toezegging deed om voor 100% MSC te gaan werd Nederland in één klap de wereldwijde voorloper. Het gaf de duurzame visserij de boost die op dat moment nodig was. Camiel vertelt: “Van een minifamilie die spelenderwijs te werk ging zijn we nu een wereldwijde standaard die breed gedragen en herkend wordt. Niet alleen wij, maar het hele denken in de keten is veranderd. Steeds meer bedrijven willen samenwerken en verantwoordelijkheid nemen.”
De standaard die verandering op gang brengt
Dat de Nederlandse haringvisserij het MSC-keurmerk kreeg, leverde een mooie bijvangst op: ook haringvisserijen uit andere landen wilden het keurmerk om hun eigen haring verkoopbaar te houden. Dat is meteen een mooi voorbeeld van de ‘verandertheorie’ die ten grondslag ligt aan de strategie van MSC. De verandertheorie is onze wheel of fortune. Consumenten zien met ons keurmerk dat er een duurzame keuze is. Als MSC gaan we met retailers in gesprek om erachter te komen welke soorten in hun schappen nog geen keurmerk hebben. Daarmee gaan wij naar de visserijen om ze te stimuleren om duurzamer te werken en zo het MSC-keurmerk te krijgen. Onafhankelijke partijen bepalen of ze voldoen aan de standaard. Zijn ze eenmaal gecertificeerd, dan kan MSC hen weer helpen om hun vis naar markten wereldwijd te brengen. En zo is de cirkel rond.
Verandering begint in het schap
MSC gebruikt dus de markt om duurzame verandering op gang te brengen bij visserijen. De rol van de supermarkten is daarbij van essentieel belang. Ruth Broekaert is verantwoordelijk voor duurzaamheid bij ALDI in België. Uit ervaring weet zij dat we de keuze voor duurzaam of niet-duurzaam niet bij de klant moeten leggen. “Als discounter hebben we veel impact en dus ook een enorme verantwoordelijkheid. Bovendien moeten we wel verduurzamen, anders is er straks geen vis meer om te verkopen.”
Het MSC-keurmerk maakt het makkelijk voor klanten van ALDI, zij kunnen er gerust op zijn dat het goed is. Bovendien is MSC voor de supermarkt een betrouwbare partner. “Onze samenwerking met MSC en de keuze voor een betrouwbaar en onafhankelijk keurmerk ligt volledig in lijn met onze kernwaarden: betrouwbaar, verantwoord, eenvoudig. Een mooie volgende stap in de samenwerking zou zijn om via MSC nog meer in te zetten op het proces vóór certificering; visserijen ondersteunen die willen verduurzamen.”
De balans tussen economie en ecologie
Zo’n 20% van de wereldwijde visvangst zit inmiddels in het MSC-programma. In de Nederlandse visserij is dat zelfs 58%. De lat om het MSC-keurmerk te krijgen ligt hoog. Veel visserijen vinden de lat zelfs té hoog. Gerard van Balsfoort zegt daarover: “De visserijen die het goed doen, lijden nu soms onder visserijen die dwarsliggen. Zo is bijvoorbeeld het certificaat vervallen voor de visserij op de Noordoost Atlantische makreel, omdat er geen overeenstemming is bereikt over vangstafspraken. Terwijl de PFA-schepen zich wel aan de vangstquota houden.” Aan de andere kant vinden natuurbeschermers en andere ngo’s de lat juist te laag. Dat de belangen zo uiteen liggen, geeft wel aan dat een onafhankelijke werkingskader als MSC nodig is om de verschillende partijen aan tafel te krijgen en stappen te maken in het verduurzamen van de visserij.
Een kleine greep uit de successen van 25 jaar MSC:
Kabeljauw: de ‘comeback vis’ van het hoge noorden
In de Barentszzee was in de jaren 80 en 90 bijna geen kabeljauw meer te vinden. Nu gaat het hier heel goed met de kabeljauwpopulaties.
Nederlandse haringkotters worden aanjager van duurzame visserij
In 2006 krijgt de Nederlandse haringvisserij het MSC-keurmerk. Goed voorbeeld doet volgen: Nederlandse visserijen op 19 andere vissoorten gingen daarna voor MSC, evenals haringvisserijen in de ons omringende landen.
Supermarkten in Nederland en België gaan voor MSC
In 2007 deden de supermarkten in Nederland de toezegging richting 100% MSC. Ook in België is MSC de belangrijkste inkoopvoorwaarde bij wild gevangen vis.
Quick, McDonald’s en IKEA verkopen alleen nog MSC
Quick (2004), McDonald’s (2011) en Ikea (2015) maken bekend dat ze alleen nog maar MSC-gecertificeerde vis verkopen en in hun producten verwerken. Met honderden filialen door heel Europa maken deze bedrijven een enorme impact.
Grijze garnaal met het keurmerk aan de haal
Dankzij intensieve samenwerking krijgen Duitse, Deense en Nederlandse garnalenvissers in 2017 het MSC-keurmerk. In België heeft dat een grote impact, aangezien hier 50% van de totale grijze-garnaal-consumptie wordt gegeten.
Fish for Good
Het Fish for Good project, een initiatief van de Marine Stewardship Council mede mogelijk gemaakt door de Nationale Postcode Loterij, is een project dat de vier jaar lang vissers in Indonesië, Mexico en Zuid-Afrika hielp bij het verduurzamen van hun visserij, het herstellen van visbestanden en zo bij te dragen aan gezonde oceanen.En wat als we 25 jaar vooruitkijken?
De afgelopen 25 jaar hebben bewezen dat het stimuleren en belonen van duurzame visserij en samenwerking tussen vissers, wetenschappers en retailers een beweging op gang brengt naar meer duurzame vis in de winkels en op ons bord. Jij kunt daarbij helpen! Door bij het kopen van wild gevangen vis altijd te kiezen voor het MSC-keurmerk. Maar is het genoeg?
Als het om echt duurzame visserij wereldwijd gaat, zijn we er nog lang niet, 1/3 van alle visbestanden wordt nog steeds overbevist. En dat terwijl er steeds meer voeding uit de zee nodig is voor de groeiende wereldbevolking. Onderzoek - gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift PNAS - geeft aan dat wanneer álle visbestanden duurzaam worden beheerd er jaarlijks tot wel 16 miljoen ton meer vis gevangen zou kunnen worden. Waarmee maar liefst 72 miljoen meer mensen in hun dagelijks behoefte aan proteïne kunnen worden voorzien. Dus hoe kunnen we die beweging naar verduurzaming van de visserij nog sterker maken?
Goed beheer komt neer op goede afspraken en samenwerking op lange termijn. De kracht van het MSC-programma zit in visserijen belonen die zich hieraan committeren. Daar gaan we dus met dubbel zoveel energie mee door. Met als eerste beoogde mijlpaal dat in 2030 30% van alle wild gevangen vis duurzaam wordt beheerd.
Wil je meer weten over de uitdagingen waar we voor staan? Lees dan het achtergrondartikel 'Duurzame vis kent geen grenzen'.