Wraz ze wzrostem globalnego popytu na ryby i owoce morza, rośnie presja na zasoby mórz i oceanów. Obecnie ponad jedna trzecia światowych stad jest przełowiona. Dlatego kluczowe jest, aby poprzez udział w programie MSC wszystkie rybołówstwa – bez względu na rozmiar, używane narzędzia połowowe czy lokalizację – mogły wprowadzać zmiany niezbędne do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju.  

Liczba rybołówstw zaangażowanych w program MSC rośnie, a rybołówstwa małoskalowe stanowią obecnie 18% wszystkich rybołówstw posiadających certyfikat MSC lub będących w trakcie oceny wg Standardu Zrównoważonego Rybołówstwa MSC.

Organizacja pozarządowa MSC stawia sobie za cel, aby do 2030 r. zaangażować w program MSC ponad jedną trzecią światowych połowów, zapewniając w ten sposób dostawy ryb i owoców morza dla przyszłych pokoleń. Osiągnięcie tego celu wymaga wprowadzenia usprawnień i zaangażowania w program MSC rybołówstw różnej wielkości. Prowadzenie działalności w sposób zrównoważony i możliwość czerpania korzyści z certyfikacji MSC jest niezwykle ważne dla rybaków działających na niewielką skalę, jednak rybołówstwa te często muszą zmierzyć się z wyzwaniami, by spełnić wymogi Standardu MSC.

MSC zleciło niezależny przegląd programu MSC, aby lepiej zrozumieć, jakie ma on zastosowanie do rybołówstw małoskalowych. Przegląd ten obejmował proces oceny i certyfikacji, ocenę wartości uzyskanych dzięki certyfikacji i oznakowaniu logo MSC oraz zaangażowanie rybołówstw. Dodatkowo przeprowadzona została także analiza wewnętrzna, która wraz z zaleceniami z przeglądu określiła kluczowe aspekty programu MSC, których rozwój może pomóc zaangażować rybołówstwa małoskalowe.

Znaczenie środowiskowe i gospodarcze

Rybołówstwa małoskalowe obejmują organizacje rybackie, które wykorzystują mniejsze jednostki pływające i mniej zmechanizowane metody połowowe. Pomimo niedużej wielkości jednostek połowowych, działania tych rybołówstw mogą mieć znaczący wpływ na morza i oceany, w szczególności, gdy połowy powodują interakcje z siedliskami kluczowymi dla zwierząt i roślin morskich lub poławiane przez rybaków gatunki odgrywają podstawową rolę w danym ekosystemie. Dlatego też zrównoważone zarządzanie tymi połowami ma kluczowe znaczenie dla ochrony różnorodności biologicznej.

Rybołówstwa małoskalowe odgrywają także ważną rolę jak źródło zatrudnienia i dochodu w lokalnych gospodarkach. Ponad 90% wszystkich osób pracujących w rybołówstwie na całym świecie zatrudnionych jest właśnie w rybołówstwie małoskalowym. Rybołówstwa te stanowią również podstawę bezpieczeństwa żywnościowego dla milionów ludzi na świecie, dostarczając blisko połowę wszystkich poławianych ryb i owoców morza na świecie.

Wsparcie dla rybołówstw małoskalowych

Wiele rybołówstw małoskalowych dążących do zrównoważonego rozwoju, stoi w obliczu wyzwań związanych z finansowaniem, dostępem do danych czy odpowiednim zarządzaniem, które utrudniają spełnienie rygorystycznych wymogów Standardu MSC.

Przez lata MSC rozwijało różne inicjatywy wspierające i pomagające przezwyciężyć te wyzwania. Wiele rybołówstw o ograniczonym dostępie do danych naukowych z powodzeniem wykorzystało model MSC oparty na ryzyku (ang. Risk-Based Framework, RBF), który wykorzystuje wszystkie dostępne dane oraz informacje dostarczone przez interesariuszy z sektora rybołówstwa. W 2016 r. pierwsze na świecie rybołówstwo ośmiornic uzyskało certyfikat MSC w procesie oceny, w którym do zrozumienia i oceny kondycji stada wykorzystany został właśnie model RBF.

Wiele rybołówstw małoskalowych stosuje tradycyjne lub nieformalne praktyki, ale nie oznacza to, że nie są one dobrze zarządzane. Właśnie dlatego stworzono wytyczne dla niezależnych audytorów dokonujących oceny wg Standardu MSC, które mają pomóc im ocenić takie połowy. Dobry przykład stanowi tu rybołówstwo małży Ben Tre w południowo-wschodnim Wietnamie, w którym członkowie lokalnych społeczności, zrzeszeni w spółdzielnie, ręcznie zbierają małże. Rybołówstwo to w 2009 r. jako pierwsze w Azji Południowo-Wschodniej uzyskało certyfikat MSC.

Poprzez program Pathway to Sustainability MSC jest również zaangażowane we wspieranie rybołówstw, które nie działają jeszcze na poziomie spełniającym wymogi Standardu Zrównoważonego Rybołówstwa, ale chcą wprowadzać ulepszenia i dążą do uzyskania certyfikatu.

Dalszy rozwój programu MSC

Chociaż narzędzia i programy szkoleniowe MSC już teraz przynoszą korzyści wielu rybołówstwom małoskalowym na całym świecie, niezbędny jest dalszy rozwój programu, tak by był on dostępny dla wszystkich zainteresowanych rybołówstw.

Standard Zrównoważonego Rybołówstwa MSC jest poddawany regularniej rewizji, aby zapewnić, że odzwierciedla on najnowsze osiągnięcia naukowe i najlepsze praktyki, a także uwzględnia informacje i uwagi przekazane w procesie konsultacji przez interesariuszy. Podstawową częścią obecnej rewizji jest uczynienie Standardu MSC bardziej dostępnym dla rybołówstw małoskalowych. Obejmuje to dopracowanie wymogów, sprecyzowanie języka i wprowadzenie dodatkowych wskazówek, tak by Standard był łatwiejszy do interpretacji.

MSC planuje także dalsze inwestycje w działania wzmacniające program budowania potencjału (ang. Capacity bulding program) poprzez opracowywanie nowych narzędzi, modeli i materiałów szkoleniowych. Umożliwi to większej liczbie rybołówstw małoskalowych zdobycie wiedzy technicznej potrzebnej do poprawy ich działalności połowowej.

Przewidziane jest także rozszerzenie wsparcia na etapie przed certyfikacją: dla rybołówstw, które chcą dążyć do spełnienia wymogów Standardu MSC, poprzez programy Pathway to Sustainability oraz In-Transition to MSC  (ITM). Program Pathway to Sustainabilty oferuje narzędzia wspierające rybołówstwa, we wprowadzaniu niezbędnych ulepszeń. Z kolei zapoczątkowany w 2019 r. program ITM zapewnia niezależną weryfikacje postępów rybołówstwa w stosunku do planu działań usprawniających w ujęciu rocznym, pomagając im pozostać na właściwej drodze do uzyskania certyfikatu w ciągu maksymalnie pięciu lat.

Jednak wyposażenie rybołówstwa w narzędzia i szkolenie nie wystarczy, aby wprowadzić zmiany na większą skalę. Niezbędne jest stworzenie infrastruktury wspierającej rybołówstwo we wprowadzaniu praktyk zrównoważonego zarządzania. Kluczem do osiągnięcia tego celu jest szeroko zakrojona współpraca, MSC kontynuuje działania z rządami, interesariuszami zajmującymi się udoskonaleniem praktyk rybackich, firmami w łańcuchu dostaw i innymi podmiotami, aby upewnić się, że rybołówstwa małoskalowe otrzymują odpowiednie wsparcie na drodze do zrównoważonego rozwoju.

Wyniki analizy programu MSC pod kątem dostępności dla rybołówstw małoskalowych zostały opublikowane w marcu br. w podsumowaniu „Engaging with small-scale fisheries: Findings and next steps to enhance the engagement of small-scale fisheries in the MSC program”.

Dodatkowe informacje na temat rybołówstw małoskalowych można znaleźć w opublikowanym w ubiegłym roku raporcie „Rosnąca fala: rybołówstwa małoskalowe w programie MSC”.