Nowy raport opublikowany przez ONZ „Global Biodiversity Outlook 5” wskazuje, że żaden z uzgodnionych 10 lat temu celów na rzecz ochrony bioróżnorodności na świecie nie został w pełni osiągnięty. Naturalne siedliska dzikich zwierząt nadal zanikają, postępuje wylesianie i zanieczyszczenie środowiska, a ogromna liczba gatunków pozostaje zagrożona wyginięciem w wyniku naszej działalności. Autorzy raportu apelują: dużym zagrożeniem dla bioróżnorodności oceanów są połowy ryb i owoców morza prowadzone w sposób niezrównoważony i nawołują do natychmiastowego podjęcia działań ochronnych.

Globalne zobowiązanie do powstrzymania procesu zanikania bioróżnorodności

Działania mające na celu rozwiązanie problemu gwałtownego zaniku różnorodności biologicznej na świecie zostały uzgodnione przez światowych przywódców w Rio de Janeiro w 1992 r. Międzynarodowy traktat „Konwencja o różnorodności biologicznej” ratyfikowało 196 państw.

Celem konwencji było powstrzymanie masowego spadku bioróżnorodności poprzez zrównoważone oraz uczciwe wykorzystanie zasobów naturalnych. W 2010 r. wyznaczono pięć celów strategicznych oraz 20 celów znanych, jako Cele Planu Strategicznego dla Różnorodności Biologicznej Aichi, mających pomóc spowolnić ten proces.

Wyraźne postępy na rzecz zrównoważonego rybołówstwa

Chociaż żaden z 20 celów nie został w pełni osiągnięty na poziomie światowym, 6 z nich udało się zrealizować częściowo. Zrównoważone zarządzanie i połowy ryb (Cel 6) wykazały “wyraźne postępy”, a 37% państw jest na drodze do realizacji lub przewyższa ustalone cele krajowe.

Pomimo negatywnych trendów, mamy dowody na odbudowę załamanych wcześniej stad ryb morskich. Jest to efekt wprowadzenia odpowiedniego zarządzania rybołówstwem, wyeliminowania nielegalnych, nieraportowanych i nieuregulowanych połowów lub zmiany polityki rybołówstwa.

Zdrowe ekosystemy morskie są niezbędne dla zrównoważonego rybołówstwa. Wzrost liczby rybołówstw certyfikowanych zgodnie z uznanym na świecie standardem MSC w zakresie zrównoważonego rybołówstwa to ogromny postęp w realizacji Celów Aichi oraz 14 celu zrównoważonego rozwoju ONZ „Życie pod wodą”.

Ochrona ekosystemów morskich 

Wrażliwe siedliska morskie takie jak rafy koralowe są nadal narażone na zagrożenia ze strony człowieka, w tym przełowienie, zanieczyszczenia z lądów oraz rozwój wybrzeża. Ważne jest więc, aby zrozumieć szeroki wpływ niezrównoważonych połowów na siedliska morskie. Właśnie dlatego Standard MSC wymaga, aby rybołówstwa wykazały brak długotrwałego bądź nieodwracalnego wpływu na wrażliwe ekosystemy morskie. Wiemy jak ważne są odporne i sprawne morskie sieci pokarmowe dla miliardów istnień na całym świecie. 

– Oceany są domem dla niezliczonych gatunków organizmów, zamieszkuje je ponad 90% wszystkich stworzeń żyjących na Ziemi. Utrata gatunków i siedlisk podkreślona w raporcie ONZ dotyczącym bioróżnorodności nie tylko wpływa na przetrwanie innych gatunków, ale także ludzi – miliardy ludzi polegają na rybach i owocach morza, jako głównym źródle białka – powiedział Rohan Currey, MSC Chief Science and Standards Officer.

– Nadal mamy szansę. Na całym świecie rybołówstwa wielko i małoskalowe udowadniają, że większą produktywność i zyski można osiągnąć poprzez realizację kryteriów wyznaczanych przez MSC: utrzymanie stad ryb w dobrej kondycji, zmniejszanie wpływu na ekosystemy morskie oraz stosowanie odpowiednich systemów zarządzania – dodał Currey.

Certyfikat MSC bodźcem do zmian

Raport ONZ podkreśla, że rybołówstwa posiadające certyfikat MSC przyczyniły się do poczynionych postępów, między innymi poprzez podwojenie ilości ryb i owoców morza poławianych w sposób zrównoważony, zgodnie rygorystycznymi wymogami Standardu MSC. Certyfikat MSC uzyskało już ponad 400 rybołówstw, co przekłada się na ponad 17% światowych połowów dzikich ryb i owoców morza zaangażowanych w program MSC.

Dowody wskazują jasno, że dobre zarządzanie rybołówstwem oparte na ekosystemie to najlepszy sposób, by zapewnić trwałość zaopatrzenia w żywność przy jednoczesnej odbudowie bioróżnorodności. Rybołówstwa posiadające certyfikat MSC są przykładem odpowiedniego zarządzania rybołówstwem, ponieważ nie tylko chronią zasoby ryb, ale dbają o ekosystemy morskie, zagrożone gatunki i siedliska.

Mimo, że poczyniono znaczące postępy, dane z opublikowanego w tym roku raportu FAO SOFIA 2020 pokazują, że ponad 34% stad ryb jest nadal przeławiana. Niestety jest to więcej niż 10 lat temu. Nadal pozostaje wiele do zrobienia, aby wszystkie rybołówstwa prowadziły połowy na zrównoważonym poziomie.

– Zrównoważone rybołówstwo można osiągnąć poprzez szerokie zaangażowanie i przywództwo organizacji rybackich, handlowych, rządowych, środowisk naukowych oraz społeczności chroniących środowisko. Razem osiągnęliśmy już tak wiele – teraz przyszedł czas, by podwoić nasze wysiłki, aby rozwiązać problem przełowienia i jego negatywnych skutków na różnorodność biologiczną – dodał Currey.  

Szersze perspektywy dla zrównoważonej gospodarki oceanicznej

Cele Aichi obejmują aż 20 zagadnień, podzielonych na 60 oddzielnych punktów, z których siedem udało się osiągnąć, a w 38 sekcjach wykazano postęp. Niestety 13 punktów nie wykazało żadnych postępów bądź uległo pogorszeniu.

Wśród celów Aichi szczególnie istotnych dla rybołówstwa znajdują się:

Cel 3 – w ciągu ostatnich dziesięciu lat poczyniono niewielkie postępy w eliminowaniu, wycofywaniu lub reformie subwencji i innych bodźców motywacyjnych, które potencjalnie zagrażają różnorodności biologicznej. Fundusze na rzecz utrzymania bioróżnorodności wynoszące około 80-90 mld USD rocznie to tylko ułamek z 500 mld USD dotacji przyznawanych każdego roku. W 2018 r. przeznaczono 10 mld USD na subwencje promujące zrównoważone rybołówstwo, a 22 mld USD na działania związane z przełowieniem poprzez rozbudowę flot krajowych.

Cel 6 – wyraźne postępy poczyniono w obszarze zrównoważonego zarządzania oraz połowów ryb – obecnie 37% państw jest na drodze do realizacji lub przewyższa cele krajowe. Pomimo tego ponad 1/3 światowych zasobów ryb jest przełowiona – to więcej niż 10 lat temu. Dodatkowo wiele rybołówstw nadal przyławia za dużo gatunków niebędących celem połowów i niszczy morskie siedliska. 95% państw przekazujących dane w ramach Kodeksu Odpowiedzialnego Rybołówstwa Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), podejmuje działania mające na celu ochronę zagrożonych gatunków i zakazuje stosowania destrukcyjnych praktyk połowowych. Jednakże potrzeba więcej danych, aby określić skuteczność podejmowanych działań.

Cel 10 – dotyczy ekosystemów. Przełowienie, zanieczyszczenia pochodzące z lądów oraz rozwój wybrzeża potęgują skutki bielenia koralowców.

5 kroków, aby żyć w zgodzie z naturą

Niepowodzenie w realizacji tych celów niweczy postępy osiągnięte w innych globalnych inicjatywach, w tym w celach zrównoważonego rozwoju i porozumieniu klimatycznym z Paryża. Dopóki zanik bioróżnorodności postępuje, ich realizacja jest zagrożona. Oceany przynoszą nam masę korzyści, a dalsza utrata gatunków i siedlisk wpłynie na przetrwanie innych gatunków, w tym ludzi.

Według autorów raportu ONZ nie ma jednego rozwiązania, które pozwoliłoby „wygiąć krzywą” zaniku różnorodności biologicznej w dół. Należy natomiast podjąć wysiłki w celu zmniejszenia konsumpcji, zwiększenia zrównoważonej produkcji żywności, ograniczenia czynników wpływających na utratę bioróżnorodności, złagodzenia zmian klimatu oraz odbudowy środowiska naturalnego. Działania te są kluczowe, aby zahamować dalszy zanik bioróżnorodności i wynikające z tego negatywne skutki dla ludzkości.

Szansa na zmianę

Ponieważ nasza populacja oraz światowa konsumpcja stale rosną, coraz więcej ludzi musi mieć możliwość dokonania odpowiedzialnych decyzji zakupowych. Dlatego należy zwiększyć wysiłki na rzecz zrównoważonego rybołówstwa i produkcji żywności. W wyniku izolacji podczas COVID-19 świat się nieco zatrzymał, zmuszając nas do oceny naszej relacji z naturą – wykorzystajmy to ostrzeżenie.

Wyżywienie populacji i ochrona oceanów mogą zostać osiągnięte tylko wspólnie. Jedynie poprzez ochronę różnorodności biologicznej i życiu w zgodzie z naturą możemy zapewnić sobie przyszłość na tej Planecie.

Raport ONZ „Global Biodiversity Outlook 5” dostępny jest na stronie:
www.unenvironment.org/resources/report/global-biodiversity-outlook-5-gbo-5