Małe ryby pelagiczne, takie jak śledzie, sardele, szproty czy sardynki to jedne z najczęściej poławianych i sprzedawanych ryb na świecie. Wskutek postępujących zmian klimatu ryby te muszą poprzez migracje adaptować się do nowych warunków. Również branża rybna musi zaadaptować się do nowej rzeczywistości, by chronić te ważne zasoby oraz własną przyszłość.
Produkcja i konsumpcja małych ryb pelagicznych
Małe ryby pelagiczne są ważnym elementem ekosystemów morskich, a jednocześnie kluczowym źródłem pokarmu dla wielu lokalnych nadmorskich społeczności w krajach Globalnego Południa.
Ryby te stanowią 28% globalnie pozyskiwanych dzikich ryb[1]. Ich głównym przeznaczeniem jest konsumpcja przez ludzi, jednak znaczna część wykorzystywana jest także do produkcji mączki rybnej i oleju rybnego na paszę w akwakulturze oraz hodowli trzody chlewnej i drobiu.
Pozyskiwanie ryb na mączkę i olej rybny spotyka się w ostatnich latach z coraz większym zainteresowaniem w branży. Szacuje się, że 19% światowych połowów morskich (18 mln ton) przerabianych jest na mączkę rybną i olej rybny[2]. W 2018 r. wartość globalnego przemysłu mączki rybnej i oleju rybnego wyniosła odpowiednio 4,91 mld USD[3] i 2,02 mld USD[4].
Małe ryby pelagiczne z certyfikowanych połowów
W 2020 r. ponad 5 milionów ton małych gatunków pelagicznych poławianych było przez rybołówstwa posiadające certyfikat MSC, co stanowi około 20% światowych połowów tych ryb[5],[6]. Dla porównania w 2016 r. było to jedynie 8%.
W ciągu ostatniej dekady znacząco wzrosła także liczba produktów na bazie oleju rybnego pochodzącego z certyfikowanych połowów: z 4 w 2008 r. do ponad 450 w 2020 r. Obecnie 9% wszystkich produktów z niebieskim certyfikatem MSC pochodzi z połowów małych gatunków pelagicznych.
Wyzwania w ochronie zasobów
Przyszłość małych ryb pelagicznych stoi w obliczu wielu wyzwań spowodowanych zmianami klimatu, zanieczyszczeniem czy nadmierną eksploatacją stad.
Zmiany klimatu: jednym z najtrudniejszych wyzwań stojących przed rybołówstwem pelagicznym są negatywne skutki zmian klimatu. Ocieplające się morza zmuszają ryby do migracji w stronę biegunów w tempie od 30 do ok. 130 km na dekadę[7]. Zmiany w rozmieszczeniu zasobów mogą doprowadzić do konfliktów politycznych i sporów o sposób podziału dostępu do zasobów.
Przełowienie: w ostatnich latach wiele stad małych gatunków pelagicznych było przeławianych. Stado makreli z północnowschodniego Atlantyku zostało przełowione o 33%, stado wiosenne śledzia norweskiego o 35%, a stado błękitka o 29%, w odniesieniu do doradztwa naukowego Międzynarodowej Rady Badań Morza (ICES).
Wpływ na morskie łańcuchy pokarmowe: małe ryby pelagiczne stanowią źródło pokarmu dla wielu zwierząt morskich i pełnią bardzo ważną rolę w ekosystemach. Tym bardziej niepokojące jest zmniejszanie się ich biomasy.
W jaki sposób może pomóc program MSC?
Odpowiednio zarządzane i prowadzone w sposób zrównoważony połowy są lepiej przygotowane na stawienie czoła skutkom zmian klimatu. Certyfikowane zgodnie ze Standardem MSC rybołówstwa posiadają skuteczne narzędzia monitoringu i zarządzania, które pozwalają minimalizować wpływ połowów na środowisko naturalne, a także poparte wiedzą naukową plany reagowania na potencjalne zmiany w ekosystemie. Demonstrują najlepsze dostępne praktyki, jeśli chodzi o równowagę pomiędzy priorytetami gospodarczymi i środowiskowymi, by skutecznie chronić morza oraz ich zasoby.
Standard Zrównoważonego Rybołówstwa MSC uwzględnia znaczenie gatunków o niskim poziomie troficznym dla całego ekosystemu morskiego, dlatego zawiera on konkretne, rygorystyczne wymagania, które muszą zostać spełnione przez rybołówstwa pozyskujące gatunki pełniące szczególną rolę w lokalnych ekosystemach.
Program MSC pomaga także producentom oleju i mączki rybnej w doborze produktów pozyskanych w sposób zrównoważony. Surowiec posiadający certyfikat MSC jest gwarancją, że został pozyskany przy minimalnym wpływie na środowisko, z dobrze zarządzanych stad rybnych, wspomagając produktywność i zdrowie naszych oceanów.
Materiały MSC na temat małych ryb pelagicznych
Dla firm i osób, które chcą dowiedzieć się więcej na temat zrównoważonego pozyskiwania małych ryb pelagicznych, MSC przygotowało specjalne opracowanie „MSC Briefing: Small Pelagic Fisheries”, opisujące wyzwania związane z połowami tych gatunków, dane na temat połowów MSC oraz rynku, a także przykłady certyfikowanych rybołówstw.
Pełne opracowanie dostępne jest w j. angielskim, natomiast skrót najważniejszych informacji dostępny jest także w j. polskim.
Zachęcamy także do zapoznania się z nagraniem ze zorganizowanego przez MSC w marcu br. webinaru z udziałem przedstawicieli firm Cargill, Veramaris, Tesco oraz ekspertów MSC.
Linki do materiałów:
Opracowanie „MSC Briefing: Small Pelagic Fisheries”
[1] FishStatJ – Oprogramowanie Statystyczne dla Rybołówstwa i Akwakultury. Dostęp online: FAO. Rzym. http://www.fao.org/fishery
[2] Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) (2020). „The State of World Fisheries and Aquaculture – 2020”. http://www.fao.org/publications/sofia/2020/en/
[3] Obserwatorium Ekonomicznej Złożoności (2020). “Flour or meal, pellet, fish, etc, for animal feed (HS: 230120) Product Trade, Exporters and Importers” https://oec.world/en/profile/hs92/flour-or-mealpellet-fish-etc-for-animal-feed
[4] Obserwatorium Ekonomicznej Złożoności (2020). “Fish Oil (HS: 1504) Product Trade, Exporters and Importers” https://oec.world/en/profile/hs92/fish-oil
[5] Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) (2020). „The State of World Fisheries and Aquaculture – 2020”. http://www.fao.org/publications/sofia/2020/en/
[6] FishStatJ – Oprogramowanie Statystyczne dla Rybołówstwa i Akwakultury. Dostęp online: FAO. Rzym. http://www.fao.org/fishery
[7] Cheung, W. et al. (2010). “Large-scale redistribution of maximum fisheries catch potential in the global ocean under climate change.” Glob. Change Biol. 16, 24–35. https://doi.org/10.1111/j.1365-2486.2009.01995.x