Organizacje prowadzące globalne kampanie na rzecz zrównoważonych połowów tuńczyka wezwały do zakazu używania urządzeń powodujących koncentrację ryb – znanych również jako urządzenia FAD (ang. Fish Aggregating Devices). Jednak FAD nie zawsze muszą oznaczać „zły dla środowiska”. Skutki praktyk połowowych z ich wykorzystaniem należy rozpatrywać w kontekście konkretnego rybołówstwa i konkretnego ekosystemu.

Czym dokładnie są FAD i jakie są ich rodzaje?

Urządzenia powodujące koncentrację ryb (FAD) to sztuczne, zwykle pływające drewniane konstrukcje z zawieszonymi sieciami, które przyciągają ryby. Konstrukcje te mogą swobodnie unosić się na powierzchni lub w toni, wtedy nazywane są dryfującymi lub unoszącymi się FAD (ang. drifting FADs lub dFADs), mogą być też zakotwiczone do dna morskiego, wtedy nazywane są zakotwiczonymi FAD (ang. anchored FADs lub aFADs). Niektóre połowy tuńczyka celowo prowadzone są w pobliżu naturalnych struktur lub obiektów na wodzie, wokół których gromadzą się ryby. Mogą to być na przykład swobodnie pływające pnie drzew lub duże zwierzęta morskie, takie jak rekiny wielorybie. Takie połowy określane są mianem połowów „z wykorzystaniem przyrody” lub „z wykorzystaniem obiektów”. Rybacy zarzucający sieci lub rozmieszczający liny w pobliżu takich pływających obiektów mogą w ten sposób zwiększyć ilość złapanych ryb.

Jakie są problemy związane z wykorzystaniem FAD?

Wokół FAD, oprócz tuńczyków, gromadzi się także wiele innych zwierząt morskich np. żółwie morskie czy rekiny. Gatunki te mogą zaplątać się w pływające sieci przyczepione do FAD.

Przyłów gatunków niebędących celem połowu może być wysoki w przypadku połowów z wykorzystaniem FAD, w szczególności w porównaniu z innymi metodami połowu tuńczyka, w których sieci zastawiane są na otwartej wodzie. Wysoki przyłów może mieć szkodliwy wpływ na populacje tych gatunków. Wykorzystanie FAD może również zwiększyć przyłów młodocianych osobników tuńczyka, niebędących celem połowu. Należy jednak pamiętać, że różne gatunki zwierząt morskich różnie reagują na różne typy FAD, a różne techniki połowowe mogą radykalnie różnić się poziomem przyłowu.

Oprócz obaw związanych z przyłowem, trwają badania nad potencjalnym wpływem FAD na szlaki migracyjne tuńczyków oraz nad wpływem zagubionych lub opuszczonych urządzeń FAD na siedliska morskie np. koralowców.

Co można zrobić, aby zredukować wpływ FAD?

Przyłów w wyniku wykorzystywania urządzeń FAD jest zwykle związany z połowami prowadzonymi za pomocą okrężnic. Tutaj ławice ryb otaczane są dużą siecią, która następnie zostaje zamknięta na statku (proces ten można porównać do zamykania torebki), łapiąc ryby, które znalazły się wewnątrz sieci. Inne, bardziej selektywne metody połowu, takie jak połów okrężnicami na otwartych wodach morskich (bez wykorzystania FAD ani innych obiektów unoszących się na wodzie), połowy haczykowe na wędki, wędziska lub połowy wędami ciągnionymi (trolling) skutkują mniejszym przyłowem. Jednak również te metody mogą mieć wpływ na ekosystem morski, który należy uważnie rozważyć.

Pojawienie się tak zwanych „eko-FAD” lub nieoplątujących FAD, które nie wykorzystują sieci, to krok w stronę ograniczenia liczby przypadkowo łapanych zwierząt. Bada się także zastosowanie biodegradowalnych FAD, które mogą pomóc zminimalizować długoterminowe negatywne skutki wykorzystania FAD.

Wpływ FAD należy również oceniać pod kątem danego ekosystemu morskiego, uwzględniając unikalne gatunki, które w nim żyją i sposób ich gromadzenia wokół różnych typów FAD. Przykładowo, przyłów w wyniku zakotwiczonych FAD, które znajdują się bliżej dna morskiego, może być niższy niż przyłów w wyniku dryfujących FAD, które dryfują swobodnie przy powierzchni na wodach otwartych.

Opracowanie ulepszonych FAD jest obszarem zainteresowania wielu organizacji rybackich, organizacji pozarządowych oraz Regionalnych Organizacji do spraw Zarządzania Połowami (Regional Fisheries Management Organisations, RFMOs), które zarządzają zasobami tuńczyka. W przypadku RFMO środki zarządzania obejmują ograniczenie liczby już rozmieszczonych w wodzie urządzeń FAD, promowanie stosowania materiałów ulegających biodegradacji i opracowanie planów zarządzania w celu uwzględnienia skutków połowów z wykorzystaniem FAD i liczby aktualnie wykorzystywanych urządzeń FAD.

Jakie jest podejście MSC?

Proces certyfikacji pod względem Standardu Zrównoważonego Rybołówstwa MSC opiera się na kompleksowej ocenie skutków działania danego rybołówstwa i oceny ekosystemu, w którym ono działa. Wpływ różnego typu FAD i różnego typu technik połowowych na różne środowiska morskie może być bardzo zróżnicowany. Dlatego Standard Zrównoważonego Rybołówstwa MSC nie uwzględnia specyficznych wymagań dotyczących stosowania FAD ani nie zabrania ich stosowania.

Aby uzyskać certyfikat MSC, wszystkie rybołówstwa, niezależnie od stosowanych przez nie technik połowowych, są oceniane między innymi pod względem wielkości przyłowu, który nie może stanowić długoterminowego zagrożenia dla jakiegokolwiek gatunku w ekosystemie, w którym działają.

Oznacza to, że w przeszłości rybołówstwa wykorzystujące FAD powodujące wysoki lub nieznany poziom przyłowu miały trudności w uzyskaniu certyfikatu MSC.

Jednak ulepszone urządzenia oraz usprawnienia w technikach zarządzania rybołówstwem umożliwiają certyfikację także rybołówstwom wykorzystującym urządzenia FAD. Niedawno certyfikowane rybołówstwo Echebaster tuńczyka bonito na Oceanie Indyjskim (Echebastar Indian Ocean purse seine skipjack tuna fishery), było pierwszym, które uzyskało certyfikat MSC dla połowów tuńczyka z wykorzystaniem dryfujących FAD.

Współpracując z Komisją ds. Tuńczyka na Oceanie Indyjskim (ang. Indian Ocean Tuna Commission, IOTC) i władzami Seszeli, rybołówstwo to aktywnie dążyło do ograniczenia przyłowu poprzez zmniejszenie liczby wykorzystywanych FAD, wykorzystywanie jedynie nieoplątujących FAD i zapewniając szybkie uwolnienie gatunków niebędących celem połowów. Wysiłki te dowodzą, że w tej kwestii branża połowów tuńczyka pełni rolę lidera. Teraz uzyskany certyfikat będzie również wymagał spełnienia warunków certyfikacji, którymi są między innymi inwestycje w badania i praktyki, aby jeszcze bardziej ograniczyć potencjalny wpływ FAD i lepiej go zrozumieć.

Uważamy, że poprzez stosowanie zachęt do prowadzenia połowów tuńczyka w sposób zrównoważony, Program MSC może odegrać ważną rolę w opracowywaniu i wdrażaniu bardziej zrównoważonych praktyk połowowych. Może to również prowadzić do opracowania nowych sposobów ograniczania wpływu połowów z wykorzystaniem FAD oraz do ściślejszej ich kontroli.

Obecnie przemysł rybny prowadzi ważne badania, mające na celu zmniejszenie wpływu FAD na środowisko. Wierzymy, że dzięki tym innowacjom i usprawnieniom rybacy będą mogli nadal poławiać tuńczyka w sposób opłacalny, a jednocześnie zrównoważony.

Dowiedz się więcej:
Sustainable tuna: Challenges and solutions >
International Seafood Sustainability Foundation (ISSF) On FADs >