Przełowienie

Czym jest przełowienie i dlaczego stanowi problem?

Przełowienie ma miejsce, gdy łowi się zbyt wiele ryb w danym stadzie i nie zostaje wystarczająco dorosłych osobników, które mogą się rozmnażać, aby utrzymać populację na zdrowym poziomie.

Poziom przełowienia wzrósł w ostatnich dziesięcioleciach, a liczba przełowionych stad jest obecnie trzykrotnie wyższa niż w 1970 roku. Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (UN FAO) monitoruje ponad 500 stad ryb na całym świecie. Szacuje się, że w 2022 r. ponad 35% tych stad ryb było przełowionych.

Dla społeczności zależnych od rybołówstwa konsekwencje załamania stad ryb mogą być druzgocące. Przełowienie jest również problemem dla całego ekosystemu morskiego, stanowiąc jedną z głównych przyczyn utraty bioróżnorodności oceanów.

Co jest przyczyną przełowienia?

Istnieje kilka czynników, które powodują przełowienie, są to m.in:

• Rosnąca konsumpcja: W listopadzie 2022 r. liczba ludzi na świecie przekroczyła 8 miliardów, a oczekuje się, że do 2050 r. osiągnie prawie 10 miliardów. Konsumpcja żywności pochodzenia morskiego (hodowlanej i dzikiej) rośnie dwukrotnie szybciej niż globalna populacja.
• Zmiana klimatu: Wzrost temperatury oceanów zmienia szlaki migracyjne stad ryb, powodując ich przemieszczanie się z dala od tradycyjnych łowisk. Przełowienie może mieć miejsce, gdy rybołówstwo kontynuuje połowy na tym samym poziomie, mimo że niektóre z ich gatunków docelowych przeniosły się na nowe tereny.
• Nielegalne, nieraportowane i nieuregulowane połowy (IUU): Połowy ryb bez przestrzegania przepisów krajowych i międzynarodowych (na przykład w strefach chronionych) lub niezgłaszanie części połowów.
• Dotacje dla rybołówstwa: Szacuje się, że rządy wydały miliardy dolarów na dotacje w celu wsparcia przemysłu rybnego. Czasami może to wspierać połowy w nadmiernie eksploatowanych obszarach, gdzie przychody z połowów nie wystarczają na pokrycie kosztów połowów. W takich przypadkach dotacje zachęcają do niezrównoważonych praktyk połowowych.

Jakie są konsekwencje przełowienia?

Prawie 38 milionów ludzi jest bezpośrednio zatrudnionych w sektorze rybołówstwa. Dane z raportu ONZ „State of the World Fisheries” z 2020 r. pokazują, że byt 10% ludzi na świecie, przynajmniej częściowo, zależy od rybołówstwa i akwakultury.

Jeśli stada ryb ulegną załamaniu, ich odbudowa może potrwać dziesięciolecia natomiast skutki często odczuwalne są natychmiast. Rezultaty nadmiernej eksploatacji łowisk najlepiej pokazuje historia populacji dorsza u wybrzeży Nowej Fundlandii w Kanadzie. W 1992 r., w wyniku wieloletnich intensywnych połowów, w pozornie niewyczerpalnym łowisku dorsza zabrakło ryb. Niemalże z dnia na dzień pracę straciło ponad 35 tys. rybaków i pracowników przetwórni z ponad 400 przybrzeżnych społeczności.

Ryby i owoce morza są również ważnym źródłem białka i składników odżywczych. Ponad 3 mld ludzi jest zależnych od oceanu w zakresie pozyskiwania białka, a ryby stanowią co najmniej 20% ich dziennego spożycia białka zwierzęcego.

Wpływ przełowienia na bioróżnorodność

Przełowienie może wpływać na różnorodność biologiczną, siedliska morskie i całe ekosystemy, które pełnią kluczową rolę dla życia na Ziemi, m.in. regulując klimat, dostarczając tlen, wodę czy pożywienie.

Negatywny wpływ na różnorodność biologiczną może wynikać nie tylko z przełowienia stad ryb przeznaczonych na żywność, ale także z przyłowu, który ma miejsce, gdy do sieci rybackich dostają się gatunki niebędące celem połowu. Przyłów może obejmować zagrożone gatunki, takie jak niektóre rekiny, płaszczki czy żółwie, i mieć negatywny wpływ na różnorodność biologiczną. Na przykład przyłów rekinów może mieć efekt domina na ich ofiary i gatunki znajdujące się niżej w łańcuchu pokarmowym.

Co można zrobić z problemem przełowienia?

Powstrzymanie przełowienia nie oznacza konieczności całkowitego zaprzestania połowów. Wprowadzenie zrównoważonych praktyk połowowych pozwala minimalizować negatywny wpływ na środowisko, a w perspektywie długoterminowej pozyskiwać w zrównoważony sposób więcej ryb.

Szacuje się, że gdyby wszystkie połowy były zarządzane w sposób zrównoważony, rocznie pozwoliłoby to na pozyskiwanie o 16 mln ton ryb więcej, co zapewniłoby wystarczającą ilość białka dla dodatkowych 72 mln ludzi.

W miarę jak na świecie narasta problem wyżywienia rosnącej populacji, zrównoważona produkcja żywności z morza będzie odgrywać coraz ważniejszą rolę.

Wbrew głównym statystykom dotyczącym przełowienia, obserwujemy stały postęp w zakresie dostępności zrównoważonej żywności pochodzenia morskiego na potrzeby konsumentów.

Oznacza to, że konsumenci mają coraz większe możliwości dokonywania zrównoważonych wyborów: w polskich sklepach dostępnych jest już blisko 400 produktów z certyfikatem MSC.

Co MSC robi w kwestii przełowienia?

MSC powstało w odpowiedzi na problem globalnego przełowienia, a nasz Standard Zrównoważonego Rybołówstwa odgrywa istotną rolę w zapobieganiu temu zjawisku.

Prawie jedna piąta światowych połowów jest certyfikowana lub w trakcie oceny pod kątem zgodności ze standardem MSC. Jest to uznawany na całym świecie standard w zakresie zrównoważonego pozyskiwania ryb i owoców morza, który odzwierciedla najbardziej aktualną wiedzę naukową i najlepsze światowe praktyki w zakresie zarządzania rybołówstwem.

Standard Zrównoważonego Rybołówstwa MSC to zestaw kryteriów, które gwarantują, że certyfikowane rybołówstwa poławiają wyłącznie stada, które są w dobrej kondycji i mają zdolność do reprodukcji, a także że rybołówstwo minimalizuje swój wpływ na cały ekosystem morski.

Standard wymaga również, aby połowy były odpowiednio i skutecznie zarządzane, a rybacy przestrzegali przepisów lokalnych, krajowych i międzynarodowych.

Proces oceny rybołówstwa pod kątem zgodności ze Standardem MSC przeprowadzają niezależni eksperci, a co roku mają miejsce audyty kontrolne w celu upewnienia się, że rybołówstwo wciąż spełnia wymogi standardu.

Ostatnie badania MSC wykazały, że stada ryb poławiane przez rybołówstwa posiadające certyfikat MSC osiągają lepsze wyniki w kluczowych wskaźnikach zrównoważonego rozwoju niż stada poławiane przez rybołówstwa niecertyfikowane. Stada te są także zdrowsze, liczniejsze i znacznie mniej podatne na przełowienie.